Parfumler ile ilgili yazıyı 2 bolum halinde ele almaya karar
verdim cunku gercekten cok uzun bir konu. Ilk bolumde parfum yapısından ve
iceriklerinden , ikinci bolumde ise ülkemizde bulabileceğiniz alternatiflerden
bahsedeceğim.
Cocuklugumdan beri en duskun oldugum kozmetik, parfumdur
diyebilirim. Sosyal hayatta gercekten
cok onemli oldugunu dusunuyorum. Zamani geldiginde bir insanin imzasi haline
bile gelebilmekte. Koku, hafizanizin derinliklerinde sakladiginiz seyleri aciga
cikartabilir. Annenizin parfumunu yeni
tanistiginiz birinde farkederseniz o kisiye karsi pozitif yaklasacaginiz
suphesizdir. Ya da uzun zamandir
duymadiginiz bir parfum kokusu size lise yillariniza isinlayabilir. Bir adamin cekiciligini arttirabilir veya tam tersi bir etki yaratabilir. Bu kadar
guclu bir etkisi oldugu icin de buyuk bir pazara sahiptir. Parfumler pahalidir,
ve uzmanlar tarafindan sofistike
yontemler ile hazirlanir. Parfum yapımı hem bilim hem sanat içerdiği için
kokular patentler ile saklanırlar. Bu
sebeple icerik listesinde “Parfum/Fragrance”
ifadesi ile gozlerden gizlenirler.
Peki problem nedir? Malesef parfumlerin bir çoğu (
parfumeridekilerin hemen hemen hepsi) bircok zararli kimyasalin (BHT, benzil salisat ..vb gibi) yani sira fitalat (phthalates) ve yapay musk adi
verilen kimyasallari içeririler.
Fitalatların en yaygın kullanılanı di-ethyl
phthalate (DEP) adı verilen, Greenpeace’in raporunda test ettigi 36 parfumun 35 inde rastlanılan [1], supheli bir kimyasaldir. Son yapılan
çalismalara gore uzun sure DEP’a maruz
kalan farelerin ureme sistemlerini ( özellikle testislerde normalden kucuk olmasi
veya sperm sayisi azalmasi gibi) negative yonde etkiledigi gorulmus. Yine bu
deneyler kapsaminda, hayvanlarin gorme sistemlerinde ciddi problemlere sebep
oldugu bulunmus. Davis et.al (1994) ve
Lopez-Carillo et.al. (2010) yapmis oldugu calismalarda insanlarda
endokrin(hormon) sisteminin fitalatlar ile bozuldugunu ve bunun meme kanserine
kadar yonlenebilecek etkilerinin oldugunu gormus. Swan et. al ise 2005 yilinda yapmis oldugu calismada, dogum
oncesi annelerin yogun fitalatlara maruz kaldiginda erkek bebeklerin anogenital bolgelerinin dikkati ceker
derecede kisaldigini ve bunun kisirliga sebep oldugunu tespit etmis [3,4] Ureme sistemleri ve gelisim bozukluklari,
insanlar uzerinde yapilan deneylerle de ispatlaninca [2], 2005 yilinda Avrupa
Birligi iclerinde DEP’in de oldugu, 6
adet fitalati (DEP, DBP, DEHP, BBP,DINP, DNOP) cocuklarin oyuncaklarindan
yasaklamis. (Oyuncaklar ile parfumlerin en alakasi var diye dusunen okuyucuya
not: fitalatlar bir cok plastic iceren urunde, PVC'yi yumusatmasi icin
kullanilir ve hatta gıdalarda malesef bulunmakta). Takdir edersiniz ki sadece cocuklarda degil
bu fitalat iceren plastiklerin ve
parfumlerin hamileler icin olan
urunlerden de kaldirilmasi cok onemli.
Ayrica kadin veya erkek hormon sistemini seven kim varsa bu tip
fitalatlardan uzak durması gerekmekte.
Yapay musklar ise
kokunun uzun sure uzerinizde
kalmasini saglayan yumusak sıcak bir
etki verir. Ayrıca camasir
yumusaticilarinda, deterjanlarda ve sabunlarda yogun olarak kullanilirlar(
mesela haci sakirin sabunu : musk xylene) Nitro-musk lar, Polycyclic musklar ve
macrocyclic musklar olarak 3 e ayrilirlar.
Kisaca SMF ( synthetic musk fragrance- sentetik musk kokuları) olarak
bilinirler. Bu kimyasallar cevre icin zararli olup, atik sulara, buna bagli
olarak da topraga ve buna bagli olarak
da yedigimiz bir cok bitkiye ve baliga gectikleri tespit edilmistir. Bu kimyasallarin
hormone bozucu etkileri vardir ve
bilimadamlari sulardan, topraktan bu kimyasallari temizlemek icin yogun
caba harcamaktadir. [5,6]. Malesef fitalat iceren sampuanlar, deterjanlar ve parfumler kullanip bunlar ile yikanarak,
onlara pek yardimci olmuyoruz.
Ozetlemek gerekirse, parfumlerde degisik, carpici ve kalici
kokularin olusturulmasında fitalatlar veya
sentetik musklar (SMF)
kullanilir. Greenpeace’in raporuna gore [1] SMF ler
test edilen tum parfumlerde, fitalatlar ise 36 parfumun 35 inde
bulunmustur.
35 Fitalat bulunan parfumler : Adidas, Floral Dream; Aihner,
In Leather; Armani, Emporio ; Bulgari, BLV Notte; Boss, Hugo Boss; Calvin
Klein, Eternity; Celine Dion; Cinema, Yves Saint Laurent; FCUK, Him; Dior, Pure Poison; Gucci, Envy Me; İsabella
Rossellini, My Manifesto; Jean Paul
Gaultier, Le Male; Joop,Nightflight; Lancome Miracle, So Magic!; Melvita, Iris
Blue; Naomi Campbell,Sunset; Mexx,
Waterlove; Paco Rabanne, Excess pour Homme; Polo, Ralph Lauren Blue; Tommy
Hilfiger, True Star; Vanderbilt, Gloria
Vanderbilt; Van Gils, Eau De Toilette; Aqua Natural; Bogner, High Speed; The
Body Shop, White Musk parfumu; Cartier, Le Baiser Du Dragon; Fiorucci Loves
You; Puma, Jamaica man; Puma, woman; CK One; Jean Paul Gaultier, Classique;
Christian Dior, Poison; Calvin Klein, Eternity woman; Channel No.5. [1]
SMF içeren 36 parfum:
Adidas, Floral Dream; Aihner, In Leather; Armani, Emporio ; Bulgari, BLV
Notte; Boss, Hugo Boss; Calvin Klein, Eternity; Celine Dion; Cinema, Yves Saint
Laurent; FCUK, Him; Dior, Pure Poison;
Gucci, Envy Me; İsabella Rossellini, My Manifesto; Jean Paul Gaultier, Le Male;
Joop,Nightflight; Lancome Miracle, So Magic!; Melvita, Iris Blue; Naomi
Campbell,Sunset; Mexx, Waterlove; Paco
Rabanne, Excess pour Homme; Polo, Ralph Lauren Blue; Tommy Hilfiger, True
Star; Vanderbilt, Gloria Vanderbilt; Van
Gils, Eau De Toilette; Aqua Natural; Bogner, High Speed; The Body Shop, White
Musk; Cartier, Le Baiser Du Dragon; Fiorucci Loves You; Puma, Jamaica man;
Puma, woman; CK One; Jean Paul Gaultier, Classique; Christian Dior, Poison;
Calvin Klein, Eternity woman; Channel No.5.,
Channel, Chance [1]
Ayrıca makalede[2] DEP bulunan parfumler: “Weekend”,“Beautiful”, “Hugo XY”, “le Male”,
“ETH Zurich 150”, “Bright Crystal”, “Option”, “CK One”, “Miss Dior”, “Clinique
Happy for Men”, “Opium”, “Opium Shanghai”, “Opium Impereale”;
Özellikle Le Male de aşırı yuksek DEP oranı çıkmış, dikkat ;)
Greenpeace in incelemesine gore fitalat içeren Body Shop
yetkililerinin fitalat içermiyoruz diye açıklama yapması da bence dikkat
çekici. Greenpeace white musk parfumunde
DEP tatlil etmis ve hatta SMF de
var. Kaynakların 2. Sırasında yer alan
makaleye gore ise eau de toilette’inde bulunamamis. Biraz kafa karıştırıcı gici
gelse de aslında eau de toillettesinde
seyreltildigi icin bulunamadigini yaziyor makalede. Ve tum bunlara ragmen Body
Shop hayir diyor. Gercekten ilginc. [7].
Konu ile ilgili bir başka kaynak 8. Sırada ki “not so
pretty” isimli rapor. İncelemenizi hararetle tavsiye ederim.
9. sirada yer alan kaynakta , fitalatlarin Avrupa Birligi
acisindan ilerde alinmasi dusunulen onlemler yeralmakta. Burada en onemli haber
Danimarka’nin 2015 yilindan itibaren DEHP, DBP, DIBP ve BBP gibi fitalatlari
iceren urunlerin satisini
yasaklayacagi.
Fitalatların Kozmetik urunlerden cikartilmasi icin cabalar:
Yıl 2002: Not too Pretty Raporu yayınlandı [8]
Yıl 2004: EU DBP ve DEHP iceren kozmetik urunleri yasakladi.
Yıl 2004: Estee Lauder DBP yi ojelerinden çıkarttı ve urunlerinde DEHP kullanmadigini acikladi.
Yıl 2005: The Breast
Cancer Fund(Gogus Kanseri Vakfi) DBP ve DEHP nin kozmetik urunlerden
cikartilmasi icin Kaliforniya
yetkililerine basvurdu fakat istek rededildi.
Yıl 2005: The Breat Cancer Fund (gogsu kanseri Vakfinin)
destekleri ile The California Safe
Cosmetics Act kanun haline geldi. Kanserojen ve gelişim bozukluğu yapan (fitalatlar dahil) iceriklerin aciklanmasi ve
urun uzerinde gosterilmesi sart kosuldu.
Yıl 2005: L’Oreal ve Revlon DBP ve DEHP kullanmadiklarini
acikladilar.
Yıl 2005: Unilever
DEP kullanmadigini ve DBP ve DEHP kullanimini da durduracagini acikladi.
Yıl 2005: Avon artik DEP kullanmayacagini acikladi.
Yıl 2005: Orly
ojelerinde artik DBP kullanmayacagini acikladi.
Yıl 2006: OPI ve Sally Hansen ojelerinde artik DBP
kullanmayacaklarini acikladi.
Yıl 2008: A little
Pretier [10] raporu DBP ve DEHP kullanımının azalmasina ragmen hala yaygin olarak
DEP kullanildigini kanitladi.
Yıl 2009: L’Oreal DEP
kullanımını 2010 yilina kadar durduracagini acikladi.
Yıl 2010: Not so
sexy raporu [11] DEHP ve DBP nin
parfumlerden kaldirildigi fakat onun
yerine yogun olarak DEP kullanildigini kanitladi.
Yıl 2011: Johnson&Johnson DEP iceren hic bir bebek
urununun olmadigini acikladi.
Yil 2012: Johnson&Johnson DEP'i 2015 e kadar tum
yetiskin urunlerinde kaldiracagini acikladi.
Yıl 2012: L’Oreal hic bir fitalat kullanmadigini acikladi.
Yıl 2013: Procter &Gamble DEP’I tüm urunlerinden 2014
yili sonuna kadar cikartacagini duyurdu.
Yıl 2014: UC san
Francisco da yapilan bir calismada insanlara kozmetik ve plastiklerden bulasan DEHP ve DBP nin , yeniden duzenlemeler,
yasalar ve kurallar ile insan dokusunda
azaldigi tespit edildi.
Evet, uzun bir yazi oldu, umarim yardimci olabilmistir.
Yazinin ikinci bolumunde ulkemizde hangi alternatiflerin olduguna bakacagiz.
Sevgi ve saglik ile kalin,
Agca
Kaynaklar:
1. Greenpeace tarafından yapılan,fitalatlar ve musklar
uzerine araştırma: http://www.greenpeace.org/international/PageFiles/25880/phthalates-and-artificial-musk.pdf
2. http://www.zenobi.ethz.ch/publications/2009/Chingin-09%20anal%20chem.pdf
“Detection of DEP in perfumes by Extractive Electrospray Ionization Mass
Spectrometry” An. Chem, 2009,81,123-129
5.https://www.researchgate.net/publication/51922915_Occurrence_of_synthetic_musk_fragrances_in_effluent_and_non-effluent_impacted_environments
bilgilendirici yazınız için kendi adıma çok teşekkür ederim.emeğinize sağlık.devamını bekliyorum.sevgiler.
ReplyDeleteemel
ben tesekkur ederim ilginiz icin, sevgiler :)
DeleteEmeğine sağlık harikasın ;))
ReplyDeletetesekkurler ;)
Delete